اگر قرار بود از آینده...

اگر قرار بود از آینده اطمینان کامل داشته باشیم و بدانیم چه خواهد شد، آیا زندگی جذاب خواهد بود؟

انسان به عنوان موجودی متمایز در جهانی که می شناسیم از ویزگیهایی خاصی برخوردار است، که او را یکی از پیچیده ترین موجودات، حتی برای خود ساخته است. انسان موجودی است که گرچه در زمان حال محصور و محکوم است، لیکن همیشه به قبل و بعد از خود به شدت ابراز کنجکاوی و تعلق خاطر دارد و بسیار به ابتدا و انتهای کار خود می اندیشد و می پردازد. او موجودی معنا گرا و ژرف اندیش است که پیوسته به پی بردن و کشف چیستی خود- جهان پیرامون و هر آنچه برای او ناشناخته است به شدت حریص است و در این راه به رفع محدودیت های خود همت می گمارد.
در یک دسته بندی کلی میتوان کارکردها و نیازهای انسان را در سه حوزه بررسی کرد:
1-نیاز به دانستن  2- نیاز به توانستن 3- نیاز عاطفی از نوع انسانی
1-نیاز به دانستن
به جرأت می توان گفت که پیشرفت انسان امروزی حاصل تلاش او در رفع محدودیت دانش انسان شکل گرفته است، تشنگی انسان به دانستن یک تشنگی همیشگی و رو به افزایش است، و بهتر است بگوییم انسان هر چقدر بیشتر می داند نسبت به افزایش حوزه دانایی خود رغبت بیشتری نشان می دهد.
2-نیاز به توانستن
نیاز به قدرت بیشتر در مهار نیروهای طبیعت و ایفای نقشی پررنگ تر از گذشته و شکستن محدودیت ها، دومین نیازی است که بشر را به تلاش وامیدارد و انسان برای توانستن، تلاش زیادی می کند، او می خواهد به این وسیله جهان را به تصاحب خویش درآورد و در این راستا هرگز خسته نشده است.
3-نیاز به رابطه ی انسانی
در یک نگاه که کمی هم خودپسندانه به نظر می رسد انسان مرکز هستی تلقی می شود، البته این نظر پر بیراه هم نیست؛ زیرا این موجود تنها موجودی است که دارای ابزاری است که می تواند نیروها و امکانات جهان را به خدمت بگیرد و به نوعی می توان اینگونه فهمید که گویا هدف از خلقت جهان، پیدایش موجودی به نام انسان است. در آموزه های دینی نیز به محوریت انسان در ایجاد خلقت اشاره شده است، و البته این محوریت با ابزارهایی که خداوند به او داده است برای کمال انسان تعریف شده است نه صرفاً برای سود بردن صرف و کسب لذت.
از این منظر این پرسش در ذهن ایجاد می شود که دانستن برای انسان بیشتر مفید است یا عدم آگاهی؟
برای پاسخ به این پرسش باید دانست که انسان دارای فطرتی است که کنش ها و واکنش های خاصی را در او سبب می شود که همین ها در واقع حد فاصل تعریف انسان از سایر موجودات هستی به شمار می روند. یکی از شاخص ترین نیاز های فطری، نیاز به دانستن و ترس انسان از نادانسته هاست، انسان از مجهولات خود به شدت می هراسد و کشف حقایق برای او ایجاد آرامش و نشاط می کند. یک آزمایش ساده می تواند این موضوع را روشن کند، شما هنگامی که در یک اتاق تاریک قرار می گیرید که ورود به آن فضا برایتان تازگی دارد دچار نوعی ترس و احتیاط می شوید ، در این هنگام دستتان به دنبال کلید برق می گردد، که با زدن آن محیط واقعی برایتان قابل درک باشد و زمانی که چراغ روشن می شود بلافاصله ترس شما تبدیل به آرامش شده و شما می توانید برای راه رفتن در اتاق حرکت کنید.
جهان هستی نیز برای انسان حکم همین اتاق تاریک منتها در حجمی به بزرگی جهان دارد. واقعیت این است که تکامل در زندگی کنونی بشر حاصل نگاه او به گذشته و استفاده ی او از اندوخته ها و آموخته های گذشتگان است؛ به بیانی دیگر ما اکنون سر سفره تلاش گذشتگان برای درهم شکستن محدودیت های علمی و عملی نشسته ایم، و خود نیز در این مسیر برای آیندگان راه را باز می کنیم. پس به این ترتیب می توان گفت که دانستن به نفع ما بوده و خواهد بود.
و اما این پرسش، آیا دانستن از آینده به نفع ما خواهد بود یا نه؟ البته پاسخ به این سوال کار چندان ساده ای نیست! انسان همواره به صورت طبیعی و فطری خواستار گشودن درهای بسته آینده بوده و خواهد بود لیکن این در همیشه نیمه باز است؛ دلیل آن هم روشن است و آن این که انسان برای درک آینده هیچگاه از ابزار کافی برخوردار نبوده، همواره بدنبال راه های تازه می اندیشد. به نظر من اگر انسان آینده را به صورت کامل و جامع بتواند درک نماید، می تواند مسیر حرکت کنونی خود را با نگرشی درست طی کند، لیکن تأکید می کنم این درک بایستی کامل و جامع باشد، نه جزئی و محدود.
واقعیت این است که انسان متمدن کنونی هنوز به درک صحیحی از خود - هستی و آغاز و انجام آن ندارد و به رغم داشته های فراوان علمی و تجربی، هنوز به آرامش کامل نرسیده است و نمونه آن هم وجود ناهنجاری های فراوان در زندگی خود بشر است. در جامعه ی انسانی قرن بیست و یک، انسان متمدن با افزایش دانش خود هنوز نتوانسته است خود را مهار کند و کنش و واکنش های صحیحی بروز دهد، و حتی حاضر است برای دست یابی به منافع خود دیگران را به خطر بیاندازد.
اگر ما بتوانیم برای این پرسش پاسخی به دست آوریم شاید بهتر بتوان گفت که دانستن آینده به نفع بشر خواهد بود یا به ضرر او! اگر ما در حال حاضر وضعیتی بهتر است گذشتگان داریم می توانیم ادعا کنیم که بیشتر دانستن و از آینده و با خبر بودن می تواند باز هم به نفع ما باشد. واقعیت این است که انسان امروزی خیلی می داند و اطلاعات او بسیار افزایش یافته است، لیکن این افزایش آگاهی نتوانسته از بزرگترین معمای هستی یعنی (خود انسان) رمز گشایی کند. انسان امروزی می داند که چگونه فیزیک شیمی می تواند قدرت بیشتری به او بدهد، ولی هنوز نتوانسته دریابد که چگونه می توان به آرامش واقعی رسید و چگونه می توان از خود موجودی بهتر ساخت؟ موجودی مفیدتر برای خود برای دیگران و برای هستی!
اگر انسان به صورت کنونی بخواهد از آینده با خبر باشد هیچ تضمینی برای خوب زندگی کردن او در زمان حال نیست؟ زیرا دانش انسان به تنهایی نتوانسته است حتی در زمان حال خوشبختی نسبی را برای او فراهم کند. از این معادله ساده میتوان این نتیجه ساده عقلی را گرفت، که آدمی برای جذاب شدن و لذت بخش بودن واقعی زندگی خود، به جز دانش به چیزهای دیگری نیاز دارد.، شکی نیست که نادانی دشمن انسان است و کشف مجهولات راه گشای زندگی اوست. لیکن دانایی نیز به تنهایی نمی تواند انسان را به سعادت برساند، چه چیزی همراه با دانش انسان می تواند او را سعادتمند کند؟ برای پاسخ باید برگردیم به مبداء پیدایش انسان، که انسان کیست و هدف از خلقت او چیست؟ و تنها منبعی که می تواند مورد اعتماد قرار کیرد و تصویر کاملی را از انسان همانگونه که هست ترسیم کتد،، منبع توحید الهی است. فهم این مسئله خیلی دشوار نیست، پر واضح است که سازنده ی هر چیز به خوبی به تمامی وجوه آن و خیلی بهتر از دیگران واقف است. و از آنجا که در مکتب توحیدی، خداوند یگانه مبدع و سازنده تمام هستی است، می توان به قطعیت رسید که تنها و تنها اوست که می داند بشر چیست؟ چه کارکردی دارد؟ نیازهای او چیست؟ چگونه به نیازهایش پاسخ دهد؟ چه چیزی به نفع او تمام خواهد شد و چه چیزی برای او مضر خواهد بود؟
خداوند از طریق پیامبران همواره ما را ترغیب و تشویق به تفکر و تآمل در هستی خود و جهان اطرافمان می کند
از جمله این آیه:
قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون، (ای پیامبر بگو آنها که می دانند با نادانان برابرند)
بدین ترتیب اگر انسان به ینده (مخلوق) احاطه ی علمی داشته باشد به شرطی که این اطمینان حاصل از دانش حقیقی و نه غیرواقعی از خویش و جهان هستی و پروردگار جهان باشد، می تواند آرامش بخش و جذاب باشد و روح اطمینان و ایمان را در انسان بدمد، در غیر این صورت دانش به آینده از آنجا که به حقیقت راه ندارد، نه تنها اطمینان بخش و جذاب نخواهد بود، بلکه به عکس بر ترس و آشفتگی آدمی خواهد افزود.